การวิเคราะห์ปริมาณสารอินทรีย์ระเหยง่าย

(Volatile organic compounds, VOCs)

สารประกอบอินทรีย์ระเหยง่าย (VOCs)  

สารประกอบอินทรีย์ระเหยง่าย (Volatile Organic Compounds หรือ VOCs) คือ กลุ่มของสารเคมีที่มีลักษณะเป็นของเหลวหรือของแข็งที่มีจุดเดือดต่ำ สามารถระเหยเป็นก๊าซได้ง่ายที่อุณหภูมิห้อง สารเหล่านี้มักพบในผลิตภัณฑ์ที่ใช้ในชีวิตประจำวัน เช่น สี ตัวทำละลาย น้ำยาล้างเล็บ สเปรย์พ่นผิว น้ำยาทำความสะอาด และน้ำมันเชื้อเพลิง VOCs ประกอบด้วยสารเคมีหลายชนิด ซึ่งบางชนิดอาจเป็นพิษและมีผลกระทบต่อสุขภาพและสิ่งแวดล้อม

ประเภทของสารประกอบอินทรีย์ระเหยง่าย (VOCs)

1.      Benzene

สาร VOCs ประเภทสารประกอบไฮโดรคาร์บอนที่มีโครงสร้างเป็นวงแหวนเบนซีน ไม่มีสีและมีกลิ่นหอมเฉพาะตัว พบในน้ำมันเบนซิน น้ำมันดีเซล และผลิตภัณฑ์เคมีต่าง ๆ เช่น สีและตัวทำละลาย เบนซีนถือเป็นสารก่อมะเร็งที่สามารถทำให้เกิดโรคมะเร็งเม็ดเลือดขาวและมีผลกระทบต่อระบบประสาท

2.      Formaldehyde

VOCs รูปแบบก๊าซไม่มีสีที่มีกลิ่นฉุนและสามารถละลายในน้ำได้ สารนี้ใช้ในอุตสาหกรรมผลิตวัสดุไม้ เช่น ไม้อัด รวมถึงในผลิตภัณฑ์ทำความสะอาด ฟอร์มาลดีไฮด์สามารถทำให้เกิดการระคายเคืองทางเดินหายใจ ตา และผิวหนัง และมีความสัมพันธ์กับการเกิดมะเร็ง

3.      Toluene

สาร VOCs ที่มาในรูปแบบสารประกอบไฮโดรคาร์บอนที่มีโครงสร้างคล้ายเบนซีน แต่มีกลุ่มเมธิลเพิ่มเข้ามา สารนี้พบในน้ำมันเบนซิน ตัวทำละลาย สี และผลิตภัณฑ์เคมีอื่น ๆ การสัมผัสโทลูอีนสามารถทำให้เกิดอาการเวียนศีรษะ ปวดหัว และปัญหาทางระบบประสาท

4.      Xylene

สาร VOCs ประเภทสารประกอบไฮโดรคาร์บอนที่มีโครงสร้างคล้ายเบนซีนและโทลูอีน แต่มีสองกลุ่มเมธิล สารนี้ใช้ในอุตสาหกรรมการผลิตสี ตัวทำละลาย และน้ำมันเชื้อเพลิง ไซลีนอาจทำให้เกิดการระคายเคืองทางตา ระบบหายใจ และส่งผลกระทบต่อระบบประสาท

สารประกอบอินทรีย์ระเหยง่าย (VOCs) เกิดจากอะไร มีที่มาอย่างไร?

1.      แหล่งกำเนิดจากธรรมชาติ

•        การย่อยสลายของซากพืชและสัตว์: เมื่อพืชและสัตว์ตายลง แบคทีเรียจะทำการย่อยสลายซากเหล่านี้และปล่อยสาร VOCs ออกมา เช่น มีเทน (Methane) และเอทิลีน (Ethylene)
•        การระเหยจากธรรมชาติ: สาร VOCs บางชนิดสามารถเกิดขึ้นได้จากกระบวนการทางธรรมชาติ เช่น การระเหยของน้ำมันจากแหล่งน้ำมันธรรมชาติ

2.      แหล่งกำเนิดจากการเผาไหม้

•        การเผาไหม้เชื้อเพลิง: การเผาไหม้ของน้ำมัน ถ่านหิน และก๊าซธรรมชาติในโรงงานอุตสาหกรรมหรือในการผลิตไฟฟ้า ส่งผลให้เกิดการปลดปล่อย VOCs สู่บรรยากาศ
•        ควันจากยานพาหนะ: ไอเสียจากรถยนต์และยานพาหนะอื่น ๆ ที่ใช้เชื้อเพลิงฟอสซิลเป็นแหล่งที่สำคัญของ VOCs ในอากาศ

3.      แหล่งกำเนิดจากภาคอุตสาหกรรม

•        กระบวนการผลิต: โรงงานอุตสาหกรรมที่ผลิตสี ตัวทำละลาย ยาง พลาสติก และเคมีภัณฑ์ต่าง ๆ มักมีการใช้สาร VOCs ในกระบวนการผลิต
•        การปล่อยจากกิจกรรมอุตสาหกรรม: การประกอบกิจการในภาคอุตสาหกรรมที่มีการใช้สารเคมี เช่น การทำความสะอาดหรือซ่อมบำรุงเครื่องจักร

4.      แหล่งกำเนิดในชีวิตประจำวัน

•        ผลิตภัณฑ์ในบ้าน: สาร VOCs มักพบในผลิตภัณฑ์ต่าง ๆ ที่ใช้ในชีวิตประจำวัน เช่น สีทาบ้าน น้ำยาทำความสะอาด น้ำยาฟอกสี น้ำมันเชื้อเพลิง และน้ำยาซักแห้ง
•        เครื่องใช้ไฟฟ้า: บางเครื่องใช้ไฟฟ้า เช่น เครื่องปรับอากาศหรือเครื่องพิมพ์ สามารถปล่อยสาร VOCs ออกมาได้

สารประกอบอินทรีย์ระเหยง่าย (VOCs) ส่งผลกระทบต่อสุขภาพอย่างไร?

•        อาการระคายเคือง: ระคายเคืองตา จมูก และลำคอ
•        ปัญหาทางระบบทางเดินหายใจ: หายใจไม่สะดวก หายใจติดขัด หรือเกิดอาการหอบหืด
•        ผลกระทบต่อระบบประสาท: อาจทำให้เกิดอาการเวียนศีรษะ มึนงง นอนไม่หลับ หรือความจำเลอะเลือน
•        ความเสี่ยงต่อโรคมะเร็ง: บางชนิดของ VOCs เช่น เบนซีน มีความสัมพันธ์กับโรคมะเร็งเม็ดเลือดขาว

สารประกอบอินทรีย์ระเหยง่าย (VOCs) ส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมอย่างไร?

•        คุณภาพอากาศ: VOCs สามารถทำให้เกิดปฏิกิริยาเคมีในชั้นบรรยากาศ ส่งผลให้เกิดมลพิษทางอากาศ เช่น Photochemical Smog ซึ่งเป็นอันตรายต่อสุขภาพของมนุษย์
•        คุณภาพน้ำ: หาก VOCs รั่วไหลลงสู่แหล่งน้ำ จะทำให้เกิดความเป็นพิษและส่งผลกระทบต่อพืชและสัตว์น้ำ
•        คุณภาพดิน: เมื่อ VOCs ซึมลงสู่ดิน จะส่งผลกระทบต่อคุณภาพของดิน ทำให้พืชไม่สามารถเติบโตได้ตามปกติ

มาตรการควบคุมสาร VOCs

1.      การกำหนดมาตรฐานและกฎหมาย

•        การกำหนดมาตรฐานคุณภาพอากาศ: ประเทศไทยได้มีการกำหนดมาตรฐานสำหรับสาร VOCs ในบรรยากาศ เช่น ค่ามาตรฐานของเบนซีน (Benzene) ที่ไม่เกิน 1.7 µg/m³ ต่อปี และค่ามาตรฐานของ Vinyl Chloride ที่ไม่เกิน 10 µg/m³ ต่อปี
•        กฎหมายควบคุม VOCs: กรมควบคุมมลพิษได้ออกกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับการปล่อย VOCs โดยมีการกำหนดค่ามาตรฐานสำหรับปริมาณของ VOCs ในอุตสาหกรรมต่าง ๆ เพื่อให้มีการควบคุมอย่างเข้มงวด

2.      การติดตามและตรวจสอบ

•        การตรวจวัดคุณภาพอากาศ: การติดตั้งระบบตรวจสอบคุณภาพอากาศในพื้นที่ที่มีความเสี่ยงสูง เช่น ใกล้โรงงานอุตสาหกรรมหรือสถานีบริการน้ำมัน เพื่อเฝ้าระวังระดับ VOCs ในอากาศอย่างต่อเนื่อง
•        การรายงานผล: การตรวจสอบและรายงานผลจากอุตสาหกรรมอย่างต่อเนื่อง (self-audit) เพื่อให้มั่นใจว่าการปล่อย VOCs อยู่ในเกณฑ์ที่กำหนด

3.      การควบคุมแหล่งกำเนิด

•       การควบคุมการระบายสาร VOCs: การใช้เทคโนโลยีในการลดการปล่อย VOCs จากแหล่งกำเนิด เช่น การติดตั้งระบบควบคุมไอน้ำมันเชื้อเพลิงในคลังน้ำมันและสถานีบริการน้ำมัน
•        การจัดการกระบวนการผลิต: การเปลี่ยนแปลงกระบวนการผลิตเพื่อลดหรือเปลี่ยนแปลงปริมาณการใช้สาร VOCs หรือเพิ่มประสิทธิภาพของกระบวนการผลิตเพื่อให้ใช้สารน้อยลงที่ผลผลิตเท่าเดิม

4.      การเผยแพร่ข้อมูลและสร้างความตระหนัก

•        การให้ข้อมูลต่อสาธารณชน: การเผยแพร่ข้อมูลเกี่ยวกับอันตรายของสาร VOCs และวิธีป้องกัน เพื่อสร้างความตระหนักรู้ในชุมชน
•        การพัฒนากลไกการมีส่วนร่วม: การสร้างระบบธรรมาภิบาลสิ่งแวดล้อมที่มีส่วนร่วมจากประชาชนในการเฝ้าระวังและควบคุมมลพิษ

กระบวนการตรวจสอบและวัดระดับสาร VOCs

1.      การวัดระดับสาร VOCs ในอากาศ

•        วิธีการเก็บตัวอย่าง: การเก็บตัวอย่างอากาศสามารถทำได้โดยใช้ระบบดูดซับ (Absorption) หรือการเก็บตัวอย่างแบบต่อเนื่อง โดยตัวอย่างอากาศจะถูกดูดผ่านตัวดูดซับที่มีอุณหภูมิต่ำเพื่อให้สาร VOCs ถูกดูดซับไว้
•        เทคโนโลยีที่ใช้:

•     PID (Photoionization Detector): ใช้ในการวัดความเข้มข้นของ VOCs โดยการใช้หลอด UV เพื่อกระตุ้นการแตกตัวของก๊าซอินทรีย์
•     GC-MS (Gas Chromatography-Mass Spectrometry): ใช้สำหรับการแยกและวิเคราะห์สาร VOCs ที่มีความแม่นยำสูง

       ผลลัพธ์: การวัดสามารถให้ข้อมูลเกี่ยวกับความเข้มข้นของ VOCs ในอากาศได้แบบเรียลไทม์ ช่วยให้สามารถเฝ้าระวังและตอบสนองต่อปัญหามลพิษได้ทันที

2.      การวัดระดับสาร VOCs ในน้ำ

•        วิธีการเก็บตัวอย่าง: ตัวอย่างน้ำจะถูกเก็บในขวดที่ปิดสนิทเพื่อป้องกันการระเหยของ VOCs ขณะขนส่งไปยังห้องปฏิบัติการ
•     เทคโนโลยีที่ใช้: 
•        GC-MS: ใช้ในการวิเคราะห์สาร VOCs ในน้ำ โดยมีขั้นตอนในการเตรียมตัวอย่าง เช่น การเติมเกลือเพื่อเพิ่มความเข้มข้นของ VOCs ก่อนนำไปวิเคราะห์
•      HSGC (Headspace Gas Chromatography): ใช้สำหรับการแยกและวิเคราะห์ VOCs ที่อยู่ในน้ำ โดยจะทำให้สารระเหยขึ้นมาในอากาศก่อนทำการวิเคราะห์

        ผลลัพธ์: สามารถให้ข้อมูลเกี่ยวกับความเข้มข้นของ VOCs ในน้ำ ซึ่งสำคัญต่อการประเมินคุณภาพน้ำและความปลอดภัยในการบริโภค

3.      การวัดระดับสาร VOCs ในดิน

•         วิธีการเก็บตัวอย่าง: ตัวอย่างดินจะถูกเก็บจากหลายจุดเพื่อให้ได้ข้อมูลที่แม่นยำและครอบคลุม โดยต้องเก็บในภาชนะที่ปิดสนิทเพื่อลดการระเหย
•     เทคโนโลยีที่ใช้:

•      SPE (Solid Phase Extraction): ใช้ในการแยกและทำให้บริสุทธิ์ตัวอย่างก่อนการวิเคราะห์
•     GC-MS: เช่นเดียวกับการวัดในน้ำ ใช้ในการแยกและวิเคราะห์สาร VOCs ที่มีอยู่ในดิน

ผลลัพธ์: การตรวจสอบระดับ VOCs ในดินช่วยให้สามารถประเมินความเสี่ยงต่อสิ่งแวดล้อมและสุขภาพได้ โดยเฉพาะในพื้นที่ที่มีประวัติการปนเปื้อนจากกิจกรรมอุตสาหกรรม